Veelgestelde vragen

De Aziatische hoornaar is een verzamelnaam voor verschillende soorten die oorspronkelijk afkomstig zijn uit het Zuid-Oosten van Azië, meer bepaald landen zoals Laos, Maleisië, Vietnam, China, Taiwan en Thailand. Sinds 2004 is de Aziatische hoornaar ook aanwezig in Europa. Er wordt vermoed dat deze met containers vanuit China in Frankrijk is aangekomen, verstopt in een lading aardewerk, maar het is onmogelijk dit met zekerheid te zeggen. Wat de precieze oorzaak ook is, ondertussen heeft het dier zich doorheen alle West-Europese landen verspreid. De eerste melding in België werd gemaakt in 2011 en sindsdien is de situatie elk jaar alleen maar erger geworden.

In tegenstelling tot onze honingbij, die op zoek gaat naar bloemen voor stuifmeel en nectar, is de Aziatische hoornaar een carnivoor (vleeseter) en jaagt hij op andere insecten. Hij heeft deze nodig om aan eiwitten te geraken om deze te voeden aan zijn larven in het nest. Op zich jaagt de Aziatische hoornaar dus op alle insecten in zijn omgeving, maar bijen in het bijzonder zijn een geliefd doelwit omdat een bijennest uit verschillende duizenden bijen bestaat die altijd rond dezelfde positie te vinden zijn. Een bijenkast is dus als een buffet voor de Aziatische hoornaar, waar hij dus enkel maar moet aanschuiven en telkens opnieuw kan terugkeren gedurende het hele jaar.

Hoewel de gewone wesp en de Europese hoornaar net zozeer jagen op de honingbij, is de impact van de Aziatische hoornaar op een bijenvolk bijzonder groot. Dit komt omdat de honingbij al millenia samenleeft en evolueert naast de inheemse wespachtigen en dus verschillende verdedigingsmechanismes ontwikkeld heeft. De Aziatische hoornaar is echter een uitheemse bedreiging die op een andere manier jaagt, met als gevolg dat onze bijen hier niet mee om kunnen en dus geen enkel verweer hebben tegen deze indringer.

Eens de Aziatische hoornaar een bijenvolk gevonden heeft, zal hij dit melden in zijn nest en zullen de hoornaars telkens opnieuw terugkeren naar de kast om te jagen. Wat initieel begint met enkele geroofde bijen, escaleert al snel tot een stevige belegering als het hoornaarsnest groter en groter wordt. Door de constante aanvallen groeit er vervolgens de onrust in het bijenvolk, waardoor de werksters op termijn niet meer durven uitvliegen en te zoeken naar voedsel voor het nest. Een logisch gevolg hiervan is dat er minder nieuwe bijen geboren worden, waardoor vervolgens het volk verzwakt. Uiteindelijk zal het zelfs zo erg worden dat er niet meer genoeg sterke bijen zijn om de kast te beschermen, waarna de hoornaars de kast zullen binnendringen. Eens binnen zullen ze de overgebleven bijen doden en de kast leegroven op zoek naar voedsel voor hun eigen jongen.

De impact van de Aziatische hoornaar op de mens heeft meerdere facetten. In de eerste plaats zal de hoornaar zichzelf en zijn nest verdedigen in geval van gevaar. Vooral in de buurt van het nest kunnen hoornaars zeer agressief zijn en zullen zij zich (en hun jongen) met alle macht verdedigen. Hij doet dit op verschillende manieren: door te steken, door te bijten en door gif te spugen in de ogen van de "aanvallers". Dit gif is bijzonder pijnlijk en kan enorme zwelling veroorzaken. Het is daarom ten stelligste af te raden om een nest van Aziatische hoornaars te benaderen of te verdelgen zonder de benodigde ervaring of uitrusting. Hiervoor doe je best beroep op gespecialiseerde verdelgers die hierop getraind zijn. In sommige gevallen wordt deze verdelging zelfs terugbetaald door de (lokale) overheid.

Daarnaast is er ook de impact op langere termijn. Zo heeft de Aziatische hoornaar een enorme impact op ons ecosysteem door de grote hoeveelheid insecten die gedood worden, waaronder ook honingbijen. Hierdoor komt ons ecosysteem nog meer onder druk te staan, zowel op vlak van bestuiving als andere planten en dieren die op hun beurt voeden op of op een andere manier afhankelijk zijn van de insecten waarop de Aziatische hoornaar jaagt. De precieze schade is op dit moment moeilijk in te schatten maar we kunnen gerust stellen dat dit op lange termijn zeer nefast is voor de mens en zijn omgeving.

De Aziatische hoornaar is qua vorm gelijkaardig aan een wesp maar dan een stuk groter in formaat. De dieren zijn ongeveer 2,5-3cm groot, wat net iets kleiner is dan de Europese hoornaar. Over het algemeen is een hoornaar makkelijk te onderscheiden vanwege zijn grootte maar het is niet altijd duidelijk over welke soort hoornaar het gaat. De eenvoudigste manier om een Europese en Aziatische hoornaar te onderscheiden is door te kijken naar de kleur. De Aziatische hoornaar is voornamelijk zwart van kleur, heeft een oranje streep op het achterlijf en gele poten. De Europese hoornaar daarentegen heeft een voornamelijk bruine kleur, met een helder geel achterlijf en bruine poten. Let op: de kleur van de hoornaars kan licht verschillen, daarom het het heel belangrijk dat je altijd de nodige foto's maakt om je bevindingen te laten verifiëren door een expert.

Voor een uitgebreidere vergelijking tussen de Europese en de Aziatische hoornaar, alsook de vergelijking tussen enkele andere insecten in onze omgeving, kun je terecht op de website van Vespawatch.be

Als je een Aziatische hoornaar hebt gezien, wilt dat zeggen dat er een nest in de buurt is. Het is van het grootste belang dat dit nest gevonden en ook uitgeroeid wordt. Dit is een gespecialiseerde taak die doorgaans uitgevoerd wordt door ervaren spotters (doorgaans imkers) en kun je best zelf niet aan beginnen. Daarom moet je je waarneming altijd melden op de website waarnemingen.be, liefst met een foto van de hoornaar. Vervolgens zal een medewerker je waarneming verifiëren en de zoektocht naar het nest coördineren.

Het nest van Aziatische hoornaars is vergelijkbaar met dat van een gewone wesp: het wordt gemaakt van een soort karton dat de hoornaars zelf produceren en bevindt zich meestal op een goed beschutte plaats. Dit kan in een boom (meestal zo hoog mogelijk), onder een afdak, onder het dak, onder een balkon, etc. De grootte van het nest hangt af van hoe oud het nest is. Een volwaardig secundair nest, zoals op de foto te zien is, heeft ongeveer de grootte van een basketbal. Let op: langs buiten is het vaak moeilijk te onderscheiden of het gaat om Aziatische hoornaars, Europese hoornaars of wespen. Daarom is het belangrijk dat je probeert een goede foto te maken om zeker te zijn met welk dier we te maken hebben. Ga wel zeker niet te dichtbij want de hoornaars kunnen zeer agressief uit de hoek komen. Als het nest zich op een moeilijk bereikbare plaats bevindt, of kun je om een andere reden geen goede foto's kunt maken, moet je zeker melding maken zodat een expert de nodige vaststellingen kan komen doen.

Ook aan de binnenkant is een hoornaarsnest vergelijkbaar met dat van een wesp, maar gewoon wat groter. Het bestaat uit verschillende schillen gevuld met cellen die gebruikt worden voor het leggen van eitjes en grootbrengen van nieuwe hoornaars.

Als je een nest van de Aziatische hoornaars gevonden hebt, moet dit zo snel mogelijk uitgeroeid worden. De hoornaars zullen hun nest met enorme agressiviteit verdedigen dus het is extreem belangrijk dat je dit niet zelf probeert. Ga zeker niet te dicht in de buurt van het nest maar meld je vondst op de website Vespawatch.be. Vandaar zal je melding opgevolgd worden door een expert die zal verifiëren over welke soort hoornaar het gaat. Als het inderdaad een nest van Aziatische hoornaars is, kun je een lijst met verdelgers raadplegen en iemand contacteren voor de verdelging.

Een verdelging van een nest Aziatische hoornaars moet gebeuren door erkende verdelgers aangezien de Aziatische hoornaar zijn nest met hand en tand zal verdedigen tegen alle mogelijke bedreigingen. In sommige streken kan je hiervoor bij de brandweer terecht maar dit is sterk afhankelijk van de regio. De kostprijs van zo'n verdelging zit tussen de € 60 en de € 100, afhankelijk van de grootte en de bereikbaarheid van het nest. Momenteel is deze kost in de meeste gevallen te dragen door de persoon die de verdelger laat komen. In het verleden heeft de Vlaamse regering deze kosten volledig terugbetaald, maar dit is momenteel niet meer het geval omdat de benodigde fondsen geblokkeerd werden als gevolg van de onderhandelingen voor het stikstofakkoord. Hierdoor bestaat er momenteel geen eenduidige regelgeving. In sommige regio's wordt deze dienst volledig terugbetaald door de (lokale) overheid, zoals bijvoorbeeld in Noord-Limburg en de gemeente Lummen. Voor andere regio's is het nog wachten op een oplossing. Toch willen we iedereen aanmoedigen om niet de kat uit de boom te kijken en zo snel mogelijk actie te ondernemen en elk nest te laten opruimen. Zoals meermaals aangegeven op deze pagina is de schade van deze exoot enorm en is het in ieders voordeel, niet alleen de bijen, om snel en krachtdadig op te treden om erger te voorkomen.

Jammer genoeg niet. Gezien het voortplantingsritme van de Aziatische hoornaar (tot 200 nieuwe koninginnen per nest per jaar) lijkt het hoogst onwaarschijnlijk dat er er ooit in zullen slagen om deze bedreiging volledig te laten verdwijnen. Het is logistiek onmogelijk om elke boom, elke struik, elke dakgoot en elke andere schuilplaats in heel Europa te controleren. Daarnaast is 1 gemiste koningin genoeg cyclus opnieuw van voor af aan opnieuw te laten beginnen. Bijgevolg zullen we dus moeten leren samenleven met deze invasieve exoot en ons zo goed mogelijk wapenen om onze bijen en ons ecosysteem te beschermen. De hoop is dat we elk jaar nieuwe wapens en nieuwe middelen kunnen vinden om de Aziatische hoornaar te bekampen maar het zal (naar alle waarschijnlijkheid) vanaf nu altijd een deel van ons leven blijven.